ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2020
Κάθε χρόνο όταν πλησιάζουν τα Χριστούγεννα σκέφτομαι τον κοσμοκαλόγερο, τον Παπαδιαμάντη.
Λογικό;
Πολύ λογικό…
Αυτό που θαύμαζα ακόμα και σαν μαθητής στο γυμνάσιο ήταν η γλώσσα του Παπαδιαμάντη. Μια γλώσσα που στην ουσία είναι μια μελωδική σονάτα. Κυρίως αυτό. Αυτή η σύζευξη της λόγιας καθαρεύουσας με στοιχεία νησιώτικης ντοπιολαλιάς, είναι το αριστούργημα της νεότερης λογοτεχνίας μας.
Και διαφωνώ ριζικά με αυτούς που θέλουν τον Παπαδιαμάντη να πρέπει να μεταφραστεί στην καθημερινή δημοτική για να είναι κατανοητός στη σημερινή νεολαία.
Ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων έχει γράψει δύο αριστουργήματα με θέμα τα Χριστούγεννα.
Το πρώτο είναι η ΣΤΑΧΟΜΑΖΏΧΤΡΑ και το δεύτερο ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΟΥ ΤΕΜΠΈΛΗ.
Η Σταχομαζώχτρα γράφτηκε τα Χριστούγεννα του 1889 και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΦΗΜΕΡΙΣ.
Τι σημαίνει όμως ο παράξενος τίτλος Σταχομαζώχτρα;
Η γιαγιά Αχτίτσα για να αναθρέψει τα δυο της ορφανά εγγόνια, τον πιτσιρίκο Γέρο (όπως ήταν το παρατσούκλι του), και τη μικρή Παγώνα, μάζευε σπόρους σταριού στα αλωνάκια την εποχή του θερισμού για να φτιάχνει ψωμάκι.
Ιδού πώς περιγράφει την ιστορία ο Παπαδιαμάντης:
«Το πρώτιστον εισόδημα της θεια Αχτίτσας προήρχετο εκ του σταχομαζώματος. Μετ΄ άλλων πτωχών γυναικών ησχολείτο συλλέγουσα τους στάχεις τους πίπτοντας από των δραγμάτων των θεριστών από των φορτωμάτων και κάρρων. Αύτη έκυπτεν υπομονετική, σιωπηλή, συνέλεγε τα ψιχία εκείνα της πλούσιας συγκομιδής του τόπου, απήρτιζε τρεις ή τέσσαρας σάκκους, ολόκληρον ενιαυσίας δι εαυτήν και τα δύο ορφανά τα οποία είχεν εμπιστευθεί εις τας φροντίδας της Ζερμπινιώς.»
Εκείνα τα Χριστούγεννα η θεια Αχτίτσα έλαβε ένα τσεκ από την Αμερική, κάτι εντελώς ανέλπιστο. Και με τα χρήματα έκανε μερικά βασικά ψώνια.
Γράφει ο Παπαδιαμάντης:
«Και ιδού η πτωχή γραία εφόρει την ημέραν των Χριστουγέννων καινουργή, άδολον μανδύλαν τα δε δύο ορφανά πήραν καθαρά πουκαμισάκια δια δε τα ισχνά μέλη τους καθαρήν υπόδεσιν δια τους παγωμένους πόδας τους.»
Στο διήγημα τα ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΟΥ ΤΕΜΠΕΛΗ ο Παπαδιαμάντης περιγράφει μια σειρά από σκηνές που διαδραματίζονται στην ταβέρνα του Πατσόπουλου.
Στην ταβέρνα αυτή μπαίνει και ο Παύλος Πισκολέτος διωγμένος από τη γυναίκα του, υβριζόμενος από την πενθερά του, δαρμένος από τον κουνιάδο του, φασκελωμένος από τον μικρόν, τριετή υιόν του.
«Ο Μαστροπαύλος αφέθη εις τας φαντασιώσεις του. Σάββατον σήμερον, μεθαύριον Παραμονή, την άλλη Χριστούγεννα. Να είχεν τουλάχιστον λεπτά δια να αγοράσει ένα γαλόπουλο, να κάμει και αυτός Χριστούγεννα στο σπίτι του καθώς όλοι. Μετενόει τώρα πικρώς διότι δεν επήγε να δουλέψει εις τα βυρσοδεψεία και να βγάλει ολίγα λεπτά για να περάσει πτωχικά τας εορτάς.
Ο νους του ήτο αναποσπάστως εις το γαλόπουλον. Καθώς εστράφη να εμβεί εις το καπηλείον βλέπει εν παιδίον της αγοράς με μιαν κοφίναν επ’ ώμων ήτις εφαίνετο να περικλείει έναν γάλον, αγριολάχανα, πορτοκάλια και ίσως και βούτυρον και άλλα πράγματα. Το παιδίον εκοίταζε δεξιά και αριστερά και εφαίνετο να αναζητεί οικίαν τινά.
‘Επειτα είδεν τον Παύλον και εστράφη προς αυτόν:
-Ξέρεις πατριώτη του λόγου σου πού είναι εδώ χάμου το σπίτι του κυρ Θανάση του Μπελιόπουλου;
Αστραπή ως ιδέα έλαμψε εις το πνεύμα του Παύλου…»
Τελικά η ιστορία συνεχίζεται με το κοφίνι με τη γαλοπούλα να καταλήγει στο σπίτι του πονηρού τεμπελχανά.
Όταν υπηρετούσα στην ΕΡΤ ο προϊστάμενος του θεατρικού τμήματος Σταμάτης Χονδρογιάννης, είχε τη φαεινή ιδέα να σκηνοθετήσει το διήγημα του Παπαδιαμάντη τα Χριστούγεννα του Τεμπέλη στο πλαίσιο της εκπομπής το «Θέατρο της Δευτέρας». Με ενθουσιασμό καταρτίστηκαν οι σχετικοί προϋπολογισμοί, διαλέχτηκαν οι πρωταγωνιστές του έργου, κατασκευάστηκαν τα σκηνικά και άρχισαν τα γυρίσματα στο μεγάλο στούντιο 3 της Αγίας Παρασκευής.
Για τις ανάγκες του έργου χρειάστηκε να αγοραστεί και μια γαλοπούλα από το γειτονικό κρεοπωλείο. Μετά το σχετικό μοντάζ το έργο του Παπαδιαμάντη μεταδόθηκε από το κρατικό κανάλι και απέσπασε μάλιστα και καλές κριτικές.
Ως εδώ η ιστορία θα τελείωνε όπως τέλειωναν με σχετική επιτυχία όλες οι θεατρικές εκπομπές της λεγόμενης εσωτερικής παραγωγής.
Έξι μήνες περίπου μετά το γύρισμα του έργου τα Χριστούγεννα του Τεμπέλη, το οικονομικό κλιμάκιο της ΕΡΤ έκανε απογραφή για διάφορα υλικά των εκπομπών όπως βιντεοταινίες, φωτιστικά σώματα, μικρόφωνα, μπαταρίες, προτζέκτορες αλλά και κολέζες για τις μουβιόλες. Οι οικονομικοί υπάλληλοι της ΕΡΤ διαπίστωσαν τότε ότι από τα υλικά του «θεάτρου της Δευτέρας» έλειπε μια γαλοπούλα.
Το σκάνδαλο που ανακαλύφθηκε ήταν τρομερό…
-Πώς έκανε φτερά η γαλοπούλα;
-Ποιος την έφαγε άραγε και δεν φυλάχθηκε στην αποθήκη με τα άλλα υλικά της απογραφής;
Διατάχτηκε τότε διοικητική έρευνα με καταθέσεις μαρτύρων που βεβαίωναν ότι η εξαφανισθείσα γαλοπούλα είχε βρωμίσει από τη ζέστη των προβολέων των τηλεοπτικών γυρισμάτων και είχε πεταχτεί στα σκουπίδια μετά τις σκηνοθετικές ανάγκες του έργου.
Τελικά συντάχθηκε πρωτόκολλο καταστροφής της γαλοπούλας και αθωώθηκε ο σκηνοθέτης του Παπαδιαμάντειου τεμπέλη!